Goethes Erben is de afgelopen jaren zeer creatief geweest, maar daar komt nu een eind aan. Het verhaal is verteld, zegt meesterbrein Oswald Henke. Het leek er soms op dat de aandacht voor hun werk in België wat weggeëbd was. Het optreden van de groep in Waregem in februari 2024 maakte duidelijk dat de groep nog helemaal niet vergeten is. Wij hadden een gesprek met Oswald Henke, en bespraken de hele carrière van Goethes Erben, van de begindagen in de opkomende Duitse gothicsene, tot aan zijn aankondiging van het einde van de groep.
Laten we beginnen met het concert in Waregem op 15 februari. Het was heel snel uitverkocht. Het was – alvast naar mijn mening – ook een groot succes. Heeft het succes jullie verrast?
Dat het zo snel uitverkocht was, heeft ons wel verrast. We hadden al een paar jaar niet meer in België gespeeld, en de laatste keer dat we in België speelden, waren er ook niet zo veel bezoekers. Het was een festival met weinig volk, en daardoor hadden we relatief lage verwachtingen.
Ja, dat was het Black Easter Festival, dat in nagedachtenis van Ward De Prins georganiseerd was. Ik weet niet of jullie hem kenden …
Ja, hij had al eerder concerten van ons georganiseerd. Maar het was natuurlijk ook een zeer gewaagde affiche, met zeer verschillende groepen die daar gespeeld hebben. Afgezien daarvan hebben we Matt Howden van Sieben daar leren kennen, en we hebben hem uitgenodigd om ons op de tour te begeleiden, die helaas door de pandemie en alles daarrond heel diffuus plaatsgevonden heeft.
Jullie hadden al succes in België in de jaren negentig. Op een bepaalde manier vond ik het succes van Goethes Erben in België altijd iets heel apart, omdat jullie zeer experimentele muziek maakten, met ook lange, complexe teksten in het Duits. Hoe verklaar jij dat dat mogelijk was?
Ik geloof dat voor het publiek niet elk woord telt, maar eerder wat als emotie naar het publiek komt vanaf het podium. Dat is de grote sterkte van Goethes Erben, en dat heeft ook gefunctioneerd in het niet-Duitstalige buitenland. We hebben in Mexico City gespeeld, en de mensen waren totaal euforisch, hoewel ik sterk betwijfel dat ze elk woord begrepen hebben. En ik denk dat het in België gelijkaardig geweest is. Men verstaat als publiek niet elk woord, maar men heeft wel een indruk van de gevoelens die vanaf het podium op het publiek losgelaten worden. Ik geloof dat dat het geheim is.
Ik geloof dat ook. Ik was er in de jaren negentig bij, en jullie hebben toen grote zalen als de Vooruit uitverkocht. Dat zijn mooie herinneringen voor mij en mijn vrienden. Op 15 februari speelden jullie in Waregem. Ik weet niet of jullie ervan bewust zijn dat Waregem een belangrijke rol gespeeld heeft in de Belgische gothic scene. Hebben jullie bijzondere herinneringen aan Waregem?
We hebben daar in het verleden vaak gespeeld. Ik geloof dat er een rij optredens in The Steeple was. Kan dat zijn? Daar hebben we verschillende keren gespeeld, maar ook op vele festivals.
Kunnen we wat spreken over de aanvang van Goethes Erben? Jullie zijn in 1989 gestart als duo met Peter Seipt. Hoe hebben jullie besloten om muziek te maken?
Peter was een collega van mij. Ik heb toen in het ziekenhuis gewerkt, en heb daar een opleiding als verpleger gevolgd, net als hij. We hadden beiden interesse in muziek, en zijn dan begonnen een zeer vreemde vorm van muziek te maken, met Duits gesproken woorden en muziek die niet bepaald zoals gewoonlijk in schema’s met strofe, refrein, strofe, brug en refrein gemaakt was. De muziek werd echt in de tekst verwerkt. Er was ook de dramaturgie van de muziek. Het was toen al duidelijk dat de Duitse taal in het middelpunt stond. Ik ben een Duitser. Het is mijn moedertaal. Ik voel en denk in het Duits. Daarom heb ik ook altijd enkel in het Duits teksten geschreven.
We waren van aanvang af … Ik wou iets duister maken, omdat ik de wereld zo ervaarde, zoals ik hem in Goethes Erben toon … als weinig hoopvol. Niet helemaal zonder hoop, maar de hoop ligt toch vaak goed verborgen, en het is heel duister. In de trilogie wou ik de grensgebieden van het leven belichten: de dood, de psyche, de dromen, de nachtmerries … Vandaar ‘Das Sterben ist ästhetisch bunt’ (Sterven is esthetisch kleurrijk), ‘Der Traum an die Erinnerung’ (De droom over de herinnering) en ‘Tote Augen sehen Leben’ (Dode ogen zien leven). Dat waren de drie grensgebieden.
De muziek was zeer duister. Jullie waren ook verbonden aan de gothic scene, maar jullie maakten iets anders dan The Sisters Of Mercy of … ja, over Nick Cave kan men nog discussiëren. Het was iets heel anders als wat daarvoor bestond. Dat is toch mijn zienswijze.
Ja, wij hebben eenvoudigweg ons nieuw ding gemaakt. We hebben ons niet op andere groepen afgesteld, maar we wilden gewoon zeer duistere muziek maken. Daarom heb ik de meest verschillende stijlmiddelen gekozen. We hadden helemaal niet vastgelegd of we elektronische muziek wilden maken, of iets met elektronische gitaren, of met violen en cello’s. We lieten alles toe dat de stemming vertolkte die wij wilden vertolken.
In 1992 kwam jullie debuutplaat ‘Das Sterben ist ästhetisch bunt’ uit, en het was … Wel, ik weet het niet, ik was er toen nog niet bij, maar ik geloof dat het vanaf het begin een succes was, of niet?
Ja, we hadden het geluk dat we van in het begin de snaar van de tijdsgeest getroffen hebben, in de toen jonge gothicscene. Men mag niet onderschatten dat in Duitsland toen de muur gevallen was. Dat betekende dat Duitsland zich zowat verdubbelde in volume, en zowaar was er in de nieuwe ‘Bundesländer’ een enorme honger naar muziek, naar nieuwe indrukken. Daarvoor was dat zeer gereglementeerd. Door de SED-dictatuur (Sozialistische Einheitspartei Deutschland, de communistische partij die in Oost-Duitsland regeerde, xk), had men geen kans om ‘andersdenkende’ of ‘kritische’ muziek te beluisteren, of om concerten te bezoeken. Daardoor hebben wij van vandaag op morgen een enorme opstoot meegemaakt, omdat het publiek zich ineens verdubbeld heeft. Deze nieuwe vorm van muziek werd opgezogen als in een spons. Als gevolg hadden groepen als Goethes Erben, maar ook Das Ich of Lacrimosa, een zeer dankbaar publiek.
Dat geloof ik zeker. Een ander element is Bayreuth. Daar komen jullie vandaan. Jullie hadden in Bayreuth Die Etage. Kan je daarover vertellen? Jij was daar dj, en daar hebben jullie ook de eerste albums opgenomen.
De eerste albums hebben we in de Etage Studios opgenomen. Het allereerste hebben we nog rechtstreeks in de Etage opgenomen, en de anderen dan in de Etage Studios van Jochen Schoberth (de man achter Artwork, die ook meespeelde op de eerste platen, xk). De Etage behoorde hem toen toe. Ik was daar dj op zaterdagavond, en Mindy zat aan de kassa. (Mindy Kumbalek was van 1992 tot 2007 lid van Goethes Erben, xk.)
Hebben jullie elkaar zo leren kennen?
Zo heb ik Mindy ontmoet. Ik was dj en zij was bezoeker. Zij woonde toen in de buurt van Würzburg, in Kitzingen. Haar ouders waren Amerikanen, die hier in de stroom van de Amerikaanse soldaten toegekomen waren. Zij hadden niets met het leger te maken, maar die grote kazernes waren een beetje een stad op zichzelf. Haar ouders zaten daarin. Zij kwam eigenlijk uit Wisconsin. Zij was toen helemaal gothic, en kwam naar de Etage. Zo hebben we elkaar leren kennen.
Ik had me toen van Peter afgewend, omdat Peter deze muziek te … Eigenlijk was de muziek niet het probleem, maar het waren de mensen die hem bang maakten. Hij had helemaal niets met de gothicscene te maken, en dan zag hij plotseling enkel zwart. En toen waren de gothics nog veel krasser gekleed en geschminkt. Daar kon hij niets mee aanvangen. Dat was niet zo zijn wereld. Hij is dan zijn eigen muzikale weg gegaan. Hij heeft commerciëlere zaken gemaakt. We zijn niet met ruzie uit elkaar gegaan, maar hij wou dat gewoon. Hij kon daar niets mee aanvangen. Dan had het geen zin.
Toen heb ik met Mindy, en met Conny R. samen Goethes Erben opnieuw opgericht als liveband. We zijn in die bezetting beginnen optreden, en zo hebben we ook samen in België opgetreden.
Dat was in 1992, als ik me niet vergis …
Inderdaad, en omdat we ons geen lichttechnieker konden veroorloven, hebben we toen tweehonderd kaarsen op kaarsenstaanders meegenomen, en dat gaf een zeer bijzondere flair aan de concerten. Wij hebben elk podium met kaarsvet vernield. (Lacht)
In Bayreuth waren toen ook Das Ich en hun toetsenist Bruno Kramm aanwezig. Hij heeft jullie geholpen met de eerste opnames. Wat was zijn rol?
Ik heb destijds in een ander groep toetsen gespeeld: Le Coup Sauvage. Zij waren bij Bruno Kramm onder contract. Zij hebben ‘Nightmare Home’ geschreven en daar opgenomen. Ik heb eerst de demo-opnames van ‘Der Spiegel’ aan Stefan Ackermann van Das Ich gegeven. Het was iets zeer tegendraads, waarin de taal in het middelpunt stond, en dat vonden zij totaal geweldig. Zij hebben toen ‘Gottes Tod’ gespeeld. Dat hadden zij toen al geschreven. Dan heeft Bruno Kramm gevraagd of ik geen zin had om bij zijn label Danse Macabre een cassette uit te geven, en dat hebben we toen gedaan. Peter en ik zijn dan naar daar gegaan om ‘Das Ende’, ‘Stumme Zeugen’, ‘Der Weg’ en ‘Der Spiegel’ op te nemen, en zo is dat gegaan.
Bruno Kramm heeft toen ook meegewerkt. Hij heeft de muziek voor ‘Der Weg’ geschreven.
Hij heeft toen de muziek voor ‘Der Weg’ en ‘Stumme Zeugen’ geschreven, want dat was exact het moment waarop Peter Seipt ermee gestopt is.
Er was ook de cd ‘Leben im Niemandsland‘, dat een soort ‘Best Of’ uit de trilogie was …
Absoluut, dat was een variatie op de trilogiestukken, maar met andere instrumenten. Er waren veel meer instrumenten. We hadden er toen violen bij. Er waren geen violen op de eerste plaat, net zomin als cello. Dat was toen nog zuiver elektronisch. Er was toen nog geen slagwerk, dat kwam pas bij ‘Schach ist nicht das Leben’. Daarvoor waren het altijd drumcomputers.
Voor ‘Leben im Niemandsland’ hebben jullie samengewerkt met Vladimir Ivanoff, die ook een rol gespeeld heeft op het latere ‘Blauwe album’. Hoe hebben jullie besloten om met hem samen te werken, en hoe verliep het werk?
We hebben toen op Popkomm in Keulen gespeeld. Dat was destijds de internationale markt rond het muziekaanbod in Duitsland. We hebben daar samen met Das Ich en nog een groep gespeeld. Daar was Vladimir Ivanoff. Hij had toen met Le Mystère des Voix Bulgares heel veel succes. Hij was genomineerd voor een Grammy. Hij heeft ons daar per toeval gezien, en vond wat wij daar deden fantastisch. Hij heeft ons gevraagd of we niet wilden samenwerken. Eerst wou hij graag dit verhaal van ‘Leben im Niemandsland’ doen, praktisch gezien gebaseerd op de stukken uit de trilogie. Hij heeft ons geholpen om de stukken te arrangeren, bijvoorbeeld met de violen.
Na de live-cd hebben wij hem gezegd dat we graag een studioplaat samen wilden maken, en dan hebben wij iets compleet anders gemaakt, namelijk het ‘Blauwe album’. Dat was helemaal het tegenovergestelde van ‘Leben im Niemandsland’. Er was geen warmte, geen gevoelens, alles kwam uit computers, was ijskoud, de stemmen … Het hoogtepunt was toen dat we Gitane Demone konden uitnodigen als gaststem. Zij heeft voor ons de stem van de moeder gezongen.
Het interessante was dat Gitane Demone geen Duits verstond, en ik moest haar steeds uitleggen wat deze woorden betekenden. Zij heeft dan geprobeerd om haar gevoelens in deze woorden te steken, maar ze wist niet helemaal welk woord wat betekende. Dat heeft een zeer bijzondere charme aan dit album gegeven.
Op de plaat kan men niet echt horen dat ze amper Duits verstond. Ik luister er regelmatig naar. Maar het was een belangrijke plaat voor jullie. Jullie waren wat gefrustreerd dat het niet het succes heeft gehad waarop jullie gehoopt hadden.
Mensen waren natuurlijk door de eerste platen – de trilogie, en dan de ep ‘Die Brut’ – gefixeerd op de wijze waarop Goethes Erben moest klinken, en het ‘Blauwe album’ was iets volledig anders. Er stonden slechts drie stukken op de hele plaat: ‘Pascal’, ‘Blau’ en ‘Rebell’, en ‘Blau’ duurde dan nog twintig minuten, dat was een epos. Het was extreem koud, en op een geheel ander wijze duister, afstandelijk. Het was waarschijnlijk zijn tijd ver vooruit, maar de mensen hebben het eenvoudigweg niet begrepen, ook omdat de taal veranderd was. Het was niet meer zo direct.
Maar er was ook de verpakking: het doorzichtig blauwe cd-doosje met de teksten op microfilm. Geloof je dat de plaat meer succes gehad zou hebben als het in een meer regulier formaat verpakt was?
We hebben de tweede uitgave gewoon met een cover uitgebracht. Ik geloof eenvoudigweg dat de muziek zeer, zeer ontoegankelijk was. Men moest zich gewoon met het ‘Blauwe album’ kunnen confronteren. Dat kon je niet als achtergrondmuziek beluisteren. Nummers als ‘Märchenprinzen’ en ‘Das Ende’ kon je goed op zichzelf beluisteren, maar ‘Blau’ bijvoorbeeld, met die onderverdeling, en ‘Pascal’, waren zeer ongebruikelijk voor de mensen. Ik geloof dat ze gewoon wat overdonderd waren. Het feit is dat het maar half zo goed verkocht als ‘Leben im Niemandsland’.
Daarna kwam ‘Schach ist nicht das Leben‘, waarop meer instrumenten aanwezig waren, en waarbij FM Einheit van Einstürzende Neubauten als producer optrad. Ik neem aan dat de Neubauten een belangrijke invloed waren voor jullie, of niet?
Laat het ons zo zeggen: we klinken niet als Einstürzende Neubauten, maar de Neubauten waren toen een van de Duitstalige groepen die ik zeer goed vond. ‘Haus der Lüge’ is een van mijn lievelingsplaten. FM Einheit had ik graag, omdat hij destijds de drummer was. Hij had toen wel al de groep verlaten, maar ik wou de ritmesectie versterken. Dat was in de jaren ervoor niet iets waar we een bijzondere waarde aan gehecht hadden. FM Einheit was trouwens net door het ‘Blauwe album’ geïnteresseerd om met ons samen te werken.
En hij heeft dan iets totaal anders gemaakt …
Ja, uiteindelijk wou ik weer exact het tegenovergestelde maken. Ik wou terug de gevoelens en de menselijkheid voorop stellen. We hebben ‘Schach ist nicht das Leben’ in de studio parallel ingespeeld. Dat betekent dat we de grondstructuur met de groep gelijktijdig hebben ingespeeld, in verschillende ruimtes, en daar hebben we dan verder aan geveild en gewerkt.
Ik geloof dat ‘Schach ist nicht das Leben‘ goed verkocht heeft, maar dan hebben jullie nog steeds teleurgesteld gereageerd op de verkoopcijfers. Jullie hebben toen verklaard dat dat aan het illegaal kopiëren van cd’s lag.
Dat ging toen totaal los. Mensen kopieerden de cd. Hoewel de populariteit van Goethes Erben in die tijd gestegen is, hoewel er meer toeschouwers waren, gingen de verkoopcijfers steeds verder naar beneden. Dat is een moeilijke situatie. We hadden er veel geld in gestoken. ‘Schach’ was een zeer dure plaat. FM Einheit heeft ons wel wat geld gekost als producer, en de studio was duur. Het is natuurlijk een probleem als de opnames steeds duurder worden, en uiteindelijk steeds minder mensen het product kopen als fysieke toondrager.
Jullie hebben altijd de ambitie gehad om muziektheater te maken. Dat is voor het eerst volledig gelukt met ‘Kondition: Macht!’ uit 1998.
Met ‘Schach ist nicht das Leben‘ zijn we daar ook in bepaalde mate in geslaagd, maar niet zo consequent als bij ‘Kondition: Macht!’. ‘Kondition: Macht!’ werd werkelijk streng als muziektheater geschreven, met een andere rol voor de tekst, met ook een rol voor dans en dramaturgie. De muzikanten hadden ook rollen. We hebben dat toen voor de eerste keer drie avonden na elkaar in Berlijn opgevoerd. Dat was een reusachtige opdracht. We hebben één jaar gerepeteerd en voorbereid voor iets dat dan op drie avonden opgevoerd werd.
Ik herinner me ook het concert van ‘Schach ist nicht das Leben’ in België. Dat was in Mechelen, en het was heel theatraal. Je gaf confituur aan de mensen, er was de kroon en de troon. Dat was dus al als een muziektheater geënsceneerd?
Absoluut. Dat was geen normaal concert. En dat zijn onze concerten vandaag nog steeds niet. Als we in Waregem deze ‘dystopische tijdsreis’ gemaakt hebben, doorheen de geschiedenis van Goethes Erben, was er ook een zekere dramaturgie in de wijze waarop we dat allemaal presenteerden. Er was een ‘kist der herinneringen’ waaruit ik dan praktisch deze herinneringen haalde.
Dat moet je verder verklaren. Het was dus een dystopische reis. Wat was het concept?
Het was een dystopische tijdsreis doorheen 33 jaren Goethes Erben.
Dat heb ik gemerkt. Jullie hebben echt heel de chronologie van Goethes Erben overlopen. Jullie hebben wel niets van het ‘Blauwe album’ en van ‘Schach ist nicht das Leben’ gespeeld. Paste dat niet in het concept?
Ook van ‘Kondition: Macht!’ hebben we niets gespeeld, denk ik.
Neen, dat hebben jullie niet gedaan.
En ook uit dat andere grote muziektheaterstuk, ‘Menschenstille’, hebben we niets gespeeld. Dat hebben we bewust gedaan omdat we vooral de muzikale kant van de geschiedenis wilden tonen.
Jullie hebben wel veel gespeeld uit ‘Nichts bleibt wie es war’. Ik geloof dat dat ook jullie grootste commerciële succes was. Had ‘Nichts bleibt wie es war’ ook een overheersend thema?
Bij ‘Nichts bleibt wie es war‘ hebben Mindy en ik destijds besloten om onze zijprojecten Still Silent en Erblast mee te betrekken. Het nummer ‘Nichts bleibt wie es war’ komt eigenlijk van Still Silent. Dat heette oorspronkelijk ‘Schockwaved’. Wij hebben daar een Duitse versie van gemaakt. ‘Was war bleibt’ was oorspronkelijk een stuk van Erblast, maar dat wilden we nu met de groep spelen. Dat wilden we eenvoudigweg samenvoegen.
‘Nichts bleibt wie es war‘ is destijds door de samenwerking met Peter Heppner op ‘Glasgarten’ veel breder waargenomen. Maar uiteindelijk hebben wij ook vastgesteld dat de mainstream ons niet wou hebben. Wij zijn destijds uitgenodigd voor ‘Top Of The Pops’, omdat ‘Glasgarten’ toen de grootste stijger was als Duitstalige single in Duitsland. We werden uitgenodigd, maar twee dagen later werd dat terug afgelast, met als reden dat we zouden kunnen polariseren en dat de mensen dan zouden kunnen opstappen. (Lacht)
Dat is zeer spijtig.
Daar heb ik me zeer aan geërgerd, en vanaf dan was de mainstreampers mij volledig eender.
Dat geloof ik. Aansluitend kwam dan het volgende werk, ook al zaten daar nog enkele jaren tussen: ‘Schattendenken’. Dat was opnieuw een muziektheater.
Dat was heel duidelijk een muziektheaterstuk. ‘Schattendenken’ is ook niet als zodanig uitgebracht. Het stuk was meer dan twee uur lang. Wij hebben destijds op basis van een deel van de stukken, maar ook met andere stukken uit dit tijdperk, ‘Dazwischen’ uitgebracht. Dat was dan ook de laatste samenwerking met Mindy, omdat we daarna gefrustreerd waren en gestopt zijn. (Lacht)
Door de teleurstellende reacties, of zo?
Ja, dat was het een beetje. Wij waren teleurgesteld dat hetgeen we wilden maken niet zo waargenomen of op waarde geschat werd als we het graag hadden gewild. Dan hebben we gezegd dat het geen zin had om dat te blijven maken. Als de interesse te klein is, moet men ermee stoppen.
Wat heeft Mindy gezegd toen jij eerst met Henke stukken van Goethes Erben speelde, en dan later met ‘Henke spielt Goether Erben’ optrad en ten slotte opnieuw begonnen was met Goethes Erben?
Met Henke had ze helemaal geen probleem. Ik heb ook nog contact met haar gehad toen we ‘Henke spielt Goethes Erben’ gespeeld hebben. We wilden allebei toen een pauze maken. Ik heb toen aan Mindy gevraagd wanneer deze pauze zou ophouden. Ik had het aanbod gekregen om voor het vijfentwintigjarig jubileum ‘Rückkehr ins Niemandsland’ te spelen in Leipzig, met een heel groot budget, met twee cello’s, twee violen, twee stemmen, twee vleugelpiano’s, met orkestpercussie … Ik heb haar dat verteld. Mindy wou toen niet meedoen. Ik heb gezegd dat ik dat wel wou doen. Toen zijn we overeengekomen dat, als ik dat zou doen, Mindy niet meer zou terugkomen. Dat was toen mijn beslissing. Ik heb gezegd dat ik dat wou doen. Ik heb haar gezegd dat als ze niet wou meedoen, ik niet geloofde dat ze dan twee jaar later nog zou terugkomen. De gedachte was toen om eenmalig een jubileumconcert te doen, en daarna niets meer. Maar ik had toen zoveel plezier met die mensen, en ik wou ook ‘Menschenstille’ maken, een groot muziektheaterstuk met heel veel mensen en ook een groot budget.
We moeten ook iets zeggen over je groep Henke. Henke was werkelijk een rockgroep, die geen enkele ambitie had om iets theatraals te maken.
Het was een duistere alternatieve groep. Het was ook heel anders van muzikale structuur. Het was meer rock, het was pakkender, maar het heeft ook niet gefunctioneerd, toch niet zoals ik het eigenlijk verwacht had.
Maar jullie hebben wel van meet af aan stukken van Goethes Erben gespeeld met Henke.
Inderdaad. De eerste concerten van Henke bestonden zelfs hoofdzakelijk uit stukken van Goethes Erben en Erblast.
Dan kwam de single met Sara Noxx. Dat was de eerste uitgave van Goethes Erben na de heroprichting, in 2015 geloof ik. Waarom wilden jullie die single met Sara Noxx maken?
Zij heeft ons dat toen gevraagd. Ze had voor een eerdere single, ‘Weg zurück’, een remix van Goethes Erben gevraagd. Tobi (Tobias Schäfer, toetsenist van Henke en later Goethes Erben, xk) en ik hebben dat toen gemaakt. Dan kwam het idee van deze split-single en van een gemeenschappelijke tournee.
Maar de beslissing om opnieuw met Goethes Erben te beginnen was toen al genomen?
Ja, die was genomen. Dat kwam al eerder.
Toen hebben jullie ‘Menschenstille’ gemaakt. Jullie hebben ook gewerkt aan een ander muziektheaterstuk, ‘Narbenverse’, maar daar hebben we nooit iets van gezien.
Neen, ‘Narbenverse’ is het boek waarop ‘Menschenstille’ gebaseerd was.
Maar er was nog een ander muziektheaterstuk …
Ja, ‘Meinungsstörung’, maar dat is niet klaar. Dat had nog minder met muziek te maken. Dat was destijds vooral tekst, en de muziek bestond vooral uit klanken. Dat zou eerder een Erblaststuk geworden zijn. Daarom hebben we dat destijds gewoon niet gemaakt.
Op ‘Am Abgrund’ uit 2018 stonden wel een paar stukken uit het muziektheaterstuk, geloof ik.
‘Am Abgrund’ was dramaturgisch bedoeld. We hebben destijds, zoals met ‘X’, alles aan één stuk live gespeeld, van het eerste nummer tot het laatste nummer. Daar hebben we voor de eerste keer zeer zichtbaar met videoprojecties gewerkt. Er waren drie projectoren met drie schermwanden, die verschillende beelden getoond hebben. Het was een zeer afstandelijke performance. Er vond tijdens deze optredens geen enkele vorm van communicatie plaats met het publiek. Het was echt ingekapseld, alsof het publiek er niet bij was, wat anders bij Goethes Erben niet het geval is.
En dan kwam de pandemie …
Dan kwam de pandemie. Daar hebben we al in eerdere interviews over gepraat. Het was natuurlijk zwaar. Wellicht moeten we het ook even over ‘X’ hebben, de laatste plaat uit 2023. Heeft ‘X’ ook een algemeen thema? Ik zie daar thema’s als dromen en ziekte in, maar ik weet niet wat vanuit jouw opzicht de thema’s van ‘X’ zijn …
‘X’ is het einde van een reis. Het is de eindreis van Goethes Erben. Daar eindigt het. En het eindigt eigenlijk met de eerste scene van ‘Menschenstille’. Heb je de dvd van ‘X’ gezien?
Neen, die heb ik helaas niet gezien.
Op de dvd worden de tien stukken verteld, in exact dezelfde volgorde als op de plaat, met muzikale tussenstukken die niet op de plaat staan. Dat duurde live dus iets langer dan wat de studio-opnames weergeven. Aan het einde begeeft de protagonist zich in het ‘Huis der zielen’. ‘X’ eindigt dus waar ‘Menschenstille’ begint.
Dat was de bedoeling. Goethes Erben is als een oneindig verhaal, waarin alles met elkaar verbonden is. En deze kunstgreep heb ik als dramaturgie ingelast, zodat er een soort cyclus ontstaat. Het eindigt dus niet. Het begint gewoon weer ergens anders.
Maar voor jou is dit het einde?
Ja, de geschiedenis van Goethes Erben, de dramaturgie, hebben we tot het einde verteld.
‘X’ is dus niet alleen het einde van de studioplaten, maar van de hele geschiedenis van Goethes Erben.
Het verhaal is verteld, ja. En als we ooit nog een stuk maken – één enkel, want een album zal ik niet meer maken – dan kan men dat ergens mee verbinden in de kosmos van Goethes Erben. Het is een cyclus, en de cirkel is rond.
En heb je nog andere plannen voor de toekomst?
Nu ja, Goethes Erben blijft nog vijf jaar bestaan. We willen nog vijf jaar concerten geven. En aan het einde wil ik nogmaals een muziektheaterstuk maken, dat waarschijnlijk relatief weinig met Goethes Erben te maken zal hebben. Maar het is een soort overzicht op het werk. Hoe kijkt men op zijn leven terug?
Oké, dat klinkt interessant. Ik heb zowat al mijn vragen gesteld. Heb je nog iets dat je wil meedelen?
Het is spannend. We zullen nog vijf jaar concerten geven. Ergens komt men dan aan een punt … Je ziet het wel, ik zit niet stil achter een microfoon, maar ik beweeg veel. Je merkt toch, als je ouder wordt, dat je niet meer zo weerbaar bent. Na de tour moest ik drie dagen in bed liggen om te bekomen van deze strapatsen. En dan doet het ergens goed om te beslissen om op een bepaald moment het eindpunt vast te leggen. Dat betekent: het heeft een einde. Ik maak iets dat eindig is.
Daarom hou ik van theater. Theater gaat om het moment waarin het gebeurt. Dan is het eenvoudig daar. Dit moment komt niet terug, zelfs niet als je een theaterstuk opnieuw gaat zien. Als je een film maakt, kijk je altijd terug naar hetzelfde. Maar bij een theaterstuk is het net als bij een concert, het is elke keer anders. Bij de drie recente concerten van Goethes Erben – en we hebben fans die bij alle drie de concerten aanwezig waren – was elke avond anders.
Ik moet denken aan dat stuk waar ik erg van hou: ‘denn wir sind alle alt geworden’. Ik weet niet of dat de titel is van het lied …
Dat is het nummer ‘Denn es ist immer so’. De clip is met die foto’s uit de geschiedenis van Goethes Erben.
Ja, en als ik naar gothic events ga, moet ik altijd opnieuw vaststellen dat we allemaal oud geworden zijn. Als je terugkijkt naar de jaren negentig, waarin ook Goethes Erben begonnen is … Het leek toen alsof alles eeuwig zou duren, maar dat was natuurlijk niet het geval.
Ja, maar dat is ook het mooie. Als men jong is, denkt men er niet over na dat ooit alles voorbij is. En dat is ook mooi en spannend, want als je ouder wordt, kijk je anders naar het verleden. Maar ik moet ook zeggen: zelfs als je als jongere niet altijd de meest slimme beslissingen neemt, is hetgeen je als jongere doet heel belangrijk, want dat is wat je gezaaid hebt. Als je niets beleeft als jongere, of op eender welke manier je leven niet leeft, niet ‘ablebt’ (overlijdt), niet ‘erlebt’ (beleeft), dan heb je ook niets waaraan je je kunt herinneren.
Oké, zal dit dan het laatste woord zijn?
Ja, dat zijn mooie laatste woorden.
Foto: Luc 'Who Cares' Luyten
Lees ons verslag van het optreden van Goethes Erben in Waregem op 15 februari 2024
Delen op
