Vaak worden subculturen gelinkt aan het zoeken naar ‘identiteit’ wat op zijn beurt weer verband houdt met de adolescentiefase (cf. definitie wikipedia). Subculturen worden dan ook vaak gevormd door adolescenten die er een prominente, soms zelfs exclusieve plaats in opeisen. Hieruit kan men veronderstellen dat enerzijds deze subcultuur medebepalend is voor de uiteindelijke identiteit van de jongere die er deel van uitmaakt en anderzijds dat deze subcultuur een tijdelijke fase betreft in een levensloop en men uiteindelijk als individu door de dominante cultuur zal worden opgeslorpt. Doch, omgekeerd, vanuit welke beleving en houding iemand bewust kiest voor een levensstijl (hier gelinkt aan subcultuur) lijkt in deze interpretatie weinig plaats. Oudere goths zullen vaak beweren dat niet zij bewust kozen voor deze levensstijl maar hun opvattingen, attitude en manier van denken hen richting de gothic subcultuur in al zijn facetten dreef.

Gothic meer levensstijl dan jeugd(sub)cultuur!

Leeftijd is een minder relevant criterium in de gothic scene, net zoals sekse. Wat op zich weer met de normering en waarden binnen deze scene heeft te maken. De gothic cultuur staat erom bekend een vrij individualistische, apolitieke cultuur te zijn, waar de nadruk gelegd wordt op openheid en creativiteit (gothic kent of wil geen taboe’s kennen) wat het meteen ook een makkelijke prooi maakt voor extremisme allerhande (vampirisme, fetisjisme en s&m tot de intrede van extreem politiek gedachtegoed zowel ter linker als ter rechterzijde). Hier mee is niet gezegd dat alle gothic liefhebbers in deze extremen hun gading vinden, integendeel, maar het zijn vaak wel deze die door media allerhande worden uitvergroot en als schoolvoorbeeld van gothic subcultuur sensationeel worden tentoon gesteld. Welcome to the freak show!

Natuurlijk zijn er ook binnen de gothic scene een groot aantal jongeren die gebruik maken van de stijl der supermarkten om gretig binnen diverse subculturen en stijlen te shoppen. Ook zij frequenteren de gothic scene maar wensen er zich niet al te uitdrukkelijk mee te identificeren. In die zin zijn zij ook eerder toeschouwer dan participant, zij maken de subcultuur niet maar consumeren die op een voor hen geschikt moment. Ze kijken rond en bevalt het hen wat ze zien, dan is de kans reëel dat een deel van hen ook doorstroomt naar de actieve kern, zij komen met andere woorden ‘thuis’ en de gothic scene wordt voor hen voor meerdere jaren een hechte familie. Niets belet hen nu nog ijverig aan een eigen website te bouwen, een label of eigen mailorder te runnen, te dj’en op fuifjes (al dan niet zelf ingericht), met een muziekgroep bezig te zijn of stukjes te schrijven voor webzines en fanzines… In België zijn diegene die echt actief participeren in de scene vaak rond de dertig of zelfs ouder… en kennen ze met andere woorden hun roots in het new wave verleden. Deze actieve participatie is vaak belangeloos, vrijwillig en uit liefde voor de subcultuur en dus niet ingegeven door commerciële motieven (al bevestigen op dit laatste ook weer een paar uitzonderingen de regel).

Gothic is nog altijd een doe-het-zelf (sub)cultuur!

Hierboven werd reeds aangegeven dat, zeker in een klein land als België, de gothic subcultuur vooral aangewezen is op zichzelf. Zelfintiatief op allerlei vlak wordt dan ook eerder aangemoedigd dan ontmoedigd gezien het commerciële aspect meestal op het tweede plan staat. Van concurrentie is er dus nauwelijks sprake of beter, zou er geen sprake mogen zijn. In België zou een al te concurrentiële ingesteldheid op termijn ook niet leefbaar zijn, gezien de beperkte omvang van de scene. In mijn opinie blijft het heft ook best in handen van niet lucratieve organisaties die uit enthousiasme en onvoorwaardelijk engagement het beste geven van zichzelf. Financieel ‘break even draaien’ is al goed genoeg en is er toch ietsje over dan wordt dit geïnvesteerd in een volgende activiteit, enzovoort. Dit vormt m.i. een belangrijke factor in de kracht en in het behoud van de gothic subcultuur. De subcultuur laat zich sturen door de fans zelf en niet door gewiekste producenten of externen met louter lucratieve bedoelingen.

De reguliere media zijn steevast op zoek naar nieuwe hypes, nieuwe trends en gothic weet zich ver van dit trendy gebeuren weg te houden, maar kan desondanks op bepaalde momenten wel (weer) trendy worden. Ook in België hebben we gezien dat in tijden waarin de subcultuur populairder wordt er meer, al of niet negatieve, interesse opwelt van commercieel ingestelde media en het gevaar op inkapseling reëel wordt. In dergelijke omstandigheden is de subcultuur genoodzaakt om terug te plooien op zichzelf, zodat de echte fans weer aan het roer van hun eigen subcultuur kunnen staan en mee bepalend kunnen zijn voor de koers die de subcultuur verder zal varen. Goths wensen dan ook dat de rol van de reguliere media beperkt blijft tot het sporadisch in de schijnwerper plaatsen van de gothic subcultuur, zodat bij het potentieel aan jongeren en jongvolwassenen interesse kan ontstaan in deze subcultuur want onbekend is nog altijd onbemind. Anderzijds is er wel een uitdrukkelijke beïnvloeding over de landsgrenzen heen. Zo sluit de hedendaagse Belgische gothic scene, misschien iets minder nadrukkelijk dan in de jaren ‘90, nog altijd grotendeels aan bij wat in buurland Duitsland, het actuele mekka van al wat onder de goth paraplu vegeteert, gebeurt. Het betreft hier dus een invloedsfeer binnen de eigen internationaal gecultiveerde subcultuur, die vaak omwille van het getal en derhalve de grotere mogelijkheden, ontleend aan de dominante cultuur, een grote impact heeft op regio’s waar de subcultuur veel kleiner is, België bijvoorbeeld. Zo is het aantal gepromote Duitse acts in België zeer groot en wijken ook Belgische groepen vaak uit naar Duitse labels (die meer promotionele mogelijkheden hebben).

De gothic scene kent dus een sterke eigenheid en erin participeren vraagt in zekere zin ook een grote, zij het impliciete, toewijding tot het genre. Dit betekent evenwel niet dat deze subcultuur geen gebruik maakt van de verworvenheden en mogelijkheden van de 21ste eeuw.
De gothic subcultuur gebruikt die om de eigenheid te accentueren en om er zich in zekere zin van de dominante cultuur mee te distantiëren (cf. gebruik van internet, commerciële infrastructuur voor fuiven en festivals, enzovoort) en kent eerder een commercieel subcircuit van eigen labels, kledingzaken, mailorders, enzovoort. Ook in België, ook al is de scene klein, zijn hier voorbeelden van: De Tarantulla mailorder of de mini winkelketen FANS die begin jaren ’80 uit de scene groeide. België heeft uiteraard ook z’n eigen labels (Daft, Spectre, Bats & Cats, Alfa Matrix…), opgezet door enthousiastelingen en liefhebbers en tal van organisaties (Dark Entries, The Black Cave, Chiroptera, Vampire Party…) waarvan sommigen al jarenlang actief zijn in de scene. Zij en nog vele anderen vormen de ruggengraat binnen de scene, een hoop handige en enthousiaste doe-het-zelvers…



Lees verder in ons vijfde deel...

Dit artikel werd geschreven naar aanleiding van de reeks 'Talkie Walkie' van Ladda vzw en opgenomen in het boek 'Jongerensubcultuur 4 Beleivers / Non Believers', uitgegeven bij Acco