Irdorath is een fantasiefolkgroep uit Belarus – ook bekend als Wit-Rusland – die we al een paar jaren volgen. Uiteraard doen we dat omdat ze leuke folkmuziek maken in de stijl van Omnia, Corvus Corax en Faun, en dus een klepper zijn op middeleeuwse en andere alternatieve festivals. Maar er is ook een politieke reden waarom we de groep volgen. Nadat verschillende groepsleden tot lange gevangenisstraffen veroordeeld werden in Belarus, werd de groep ook een symbool voor de strijd om democratie en mensenrechten in wat gemeenzaam ‘de laatste dictatuur van Europa’ wordt genoemd.

Ik recapituleer even voor wie niet mee is. In 2020 vonden presidentsverkiezingen plaats in Belarus. Reeds voor de verkiezingen liet dictator Loekasjenko – aan de macht sinds 1994 – verschillende oppositieleiders gevangenzetten. Maar er gebeurde iets merkwaardig. De vrouw van een gevangengenomen oppositieleider nam de kandidatuur van haar man over om president van Belarus te worden. Haar programma hield ze simpel: ze zou de politieke gevangenen vrijlaten en nieuwe, eerlijke verkiezingen houden. Loekasjenko was er gerust in. Belarus was niet klaar voor een vrouwelijke president, verkondigde hij openlijk, en hij liet Svetlana Tichanovskaja meedingen naar het presidentschap. Alleen werd Tichanovskaja ongekend populair.

Toen de resultaten van de verkiezingen aangekondigd werden – 80 procent voor Loekasjenko en slechts 10 procent voor Tichanovskaja – voelde iedereen aan dat de uitslag gemanipuleerd was, wat overigens paste in een lange traditie bij Belarussische verkiezingen. De bevolking kwam massaal op straat, werd getrakteerd op gewelddadige politierepressie, wat het onverwachte effect had dat de betogingen tegen Loekasjenko nog omvangrijker werden. Ook Irdorath kwam op straat. Ze speelden het perestrojkanummer ‘Peremen (Verandering)’ van de Russische newwavegroep Kino op hun doedelzakken. Het nummer was symbool geworden voor de protesten, omdat kort daarvoor al twee dj’s gearresteerd werden omdat ze ‘Peremen’ gedraaid hadden op een protestbijeenkomst.

Een jaar later waren de protesten uitgedoofd. De politierepressie en de vele ontslagen van wie durfden protesteren, wonnen het van de betogers. Sindsdien – dus sinds 2020 – wordt iedereen vervolgd die destijds zijn stem heeft durven verheffen tegen de dictatuur. In augustus 2021 viel zwaarbewapende politie binnen op het verjaardagsfeestje van Nadia, de zangeres van Irdorath. Alle aanwezigen werden kort gearresteerd, maar vijf groepsleden kregen uiteindelijk lange gevangenisstraffen, met zelfs twee jaar werkkamp voor het koppel aan het hoofd van Irdorath: Nadia en Vova.

Nadat ze hun straf uitgezeten hadden, vluchtten Nadia en Vova naar Warschau, en later naar Berlijn, van waaruit ze thans opereren. Ik zag ze een eerste keer optreden op het Wave-Gotik-Treffen van 2024, wat de eerste festivaltournee van de groep was na hun gevangenschap. Nu zijn ze bezig aan de eerste zaaltournee door Europa, en als ze daarin Aarschot aandoen, dicht bij mijn thuisstad Leuven, ben ik natuurlijk van de partij. Maar vooraleer Irdorath het podium zal beklimmen, komt een lokale groep aan bod, Cathubodua, die zowaar ook de organisatoren zijn van deze leuke avond in de Klinker.

De leden van Cathubodua komen rechtstreeks van hun werk als schoorsteenveger en elk van hen heeft zich bij de laatste schoorsteen flink bezeerd. Tijd om het roet en het bloed af te vegen hadden ze helaas niet, maar dat verhindert niet dat ze zich vanaf de eerste noot volledig geven om hun ‘epic symphonic metal’ zo bombastisch mogelijk te laten klinken. En dat lukt zalig, met twee gitaren, bas en drums, maar ook met een violist die de orkestrale arrangementen nog beklemtoont. Bovenal is er zangeres Sara Vanderheyden die haar klok van een stem heerlijk laat weerklinken op uitgestrekte en gevarieerde nummers met talrijke ritmeveranderingen en climaxen. Na één nummer kondigt de zangeres aan dat de groep wat langer speelt dan verwacht, omdat het aangekondigde voorprogramma Brisinga het helaas liet afweten. Er gaan weer wat virussen rond, zoals u vast ook hebt opgemerkt. Dat wordt goed opgevangen door een groep die niet hoeft te vervelen omdat hun stijl zo gevarieerd is.

Er werden een aantal nummers aan de set toegevoegd, onder andere het ingetogen ‘The Mirror’, dat hier enkel met viool, zang en natuurlijk de vooraf opgenomen orkestraties wordt gebracht. Ze hebben het nummer al lang niet meer gespeeld, maar als de zangeres nadien niet verklapt had dat ze een paar woorden gemist heeft, hadden we gegokt dat dit een volmaakte uitvoering was. Eindigen doet Cathubodua met ‘Goddess Fallacy’, een uitgestrekt nummer dat start als een ballade vol strijkers, en zich dan ontpopt tot powermetal, waarbij de zang varieert tussen hemelse engelenzang en helse guturale grunts, met daarna nog een rustige symfonische passage en een onvermijdelijke gitaarsolo die het tempo terug opstuwt. Op het einde komt een meerstemmige passage waarbij alle groepsleden hun vuist in de lucht heffen. Sterk. Zeer sterk.

Dan komt de hoofdbrok van de avond. Het optreden van Irdorath wordt aangekondigd met een instrumentale intro met keelzang, die loopt terwijl de muzikanten opkomen. Vova neemt dan een mondharp tegen de lippen, er volgt gitaargetokkel, en als de twee dames op het podium beginnen zingen, gaat het los en krijg je een heel vol geluid. In vergelijking met het eerste optreden dat ik vorig jaar zag op het Wave-Gotik-Treffen in Leipzig is er een extra zangeres bijgekomen: Alexandra, een frele schone die uitzinnig goed zingt en daarbij traditionele zangtechnieken uit Belarus gebruikt. Verder bestaat de groep nog steeds uit een celliste, een gitarist en een drummer, en vooral uit het frontkoppel Vova en Nadia, die naast hun stem een hoop fluiten, didgeridoos, draailieren en doedelzakken hanteren.

Na één nummer bedankt Vova het opgekomen publiek. We zijn niet zo talrijk als verwacht, maar blijkbaar kent de groep heel wat aanwezigen persoonlijk, wat het natuurlijk erg speciaal maakt. Het verklaart wellicht ook waarom Irdorath het publiek al vanaf het eerste nummer meeheeft. Bijna heel de zaal danst of klapt mee, en we zijn nog maar net begonnen. In de bindteksten benadrukt Nadia dat deze tournee een nieuw begin is voor Irdorath. De groep moet opnieuw beginnen sinds ze Belarus verlaten hebben voor West-Europa, waar ze nog onbekend zijn. Er komt zowel werk aan bod uit de drie platen die Irdorath nog in Belarus maakte, als ook nieuwe nummers. Nadia belooft ook dat Irdorath aan een nieuwe plaat zal werken met de nieuwe nummers na de tour, maar ze willen niet overhaast te werk gaan, want ze willen kunst maken en geen snel behapbare muziek.

Er is wel een cd die samen met deze tournee uitkomt: ‘Live In The Woods’, met het woudoptreden van Idorath uit 2020. Dat optreden betekent veel voor de groep, want het was hun laatste optreden op Belarussische bodem. Omdat de groep tijdens de coronapandemie niet kon optreden, gingen ze in het bos spelen, voor de bomen, het mos, de vogels en alle andere fauna en flora. Verschillende nummers uit dat optreden worden ook vanavond uitgevoerd, en zijn zelfs publieksfavorieten. Als Irdorath nog een nieuw nummer aanvangt, ‘Vuzhalka’, kondigt Nadia aan dat ze niet zal vertellen waarover het lied gaat, maar vraagt ze het publiek om hun gevoelens over het nummer te delen op hun sociale media, als een soort sociaal experiment over hoe deze muziek ervaren wordt over taalbarrières heen.

Pas tegen het eind van het optreden neemt Nadia op een zeer ernstige toon het woord. Zolang ze op een podium kunnen staan, zegt ze, zal Irdorath dat podium ook gebruiken om de situatie in Belarus aan te klagen: de dictatuur, het politiegeweld, de meer dan duizend politieke gevangenen. Ze roept iedereen op om mensen bewust te maken van de situatie, en om de Belarussen te helpen waar dat mogelijk is. Er volgt een prachtige versie van ‘Zorami’, een nummer dat Nadia in het werkkamp schreef, die eindigt met geheven vuisten op het podium en in het publiek, waarna de aanwezige Belarussen ‘Zjive Belaroes’ – oftewel leve Belarus – beginnen scanderen.

Maar eigenlijk was het niet zo’n politiek optreden, al neem ik aan dat alle aanwezigen op de hoogte waren van de tragische geschiedenis van Irdorath. Zeker de Belarussische aanwezigen beschouwden hun aanwezigheid blijkbaar als een steun aan de strijd tegen de dictatuur in hun thuisland. Irdorath weet echter dat ze het publiek moeten vermaken, dat ze de aanwezigen een onvergetelijke avond moeten bezorgen waarna ze met een gelukkig gevoel naar huis gaan. Dat is vanavond prima gelukt, zeker nadat de groep na het optreden ook uitgebreid de tijd nam om met de aanwezigen te praten en op de foto te gaan.

Setlist Cathubodua: Dawn / Hydra / Effigy of Aftermath / My Way To Glory / Foretelling / Nightfall / The Mirror / Deified / Hero of Ages / Goddess of Fallacy

Setlist Irdorath: Lesavik / Dimna Juda / As Bas / Serca Rascolata / Lojma / Zhahi-Zhahi / Drachen / Varazheya / Adde Duas / Rusalka / Vuzhalka / Zorami / Hto Ja? / Vaukalak / Maci Syra Ziamlia // Sunrise